„Zeszyty Komiksowe”
numer 23., maj 2017:
Tekst i obraz
Spis treści numeru
Informacje ogólne o magazynie
Drodzy Czytelnicy,
Relacje tekstu i obrazu to domena teorii komiksu, budowanej przez długie lata
i utrwalanej na przyzwyczajeniach i upodobaniach. Składanej mozolnie z dostępnych
elementów, które od czasu do czasu ktoś postanawia poprzestawiać, a nawet zwyczajnie rozsypać.
Niniejszy numer należy do takich „łobuzów”. Zaczynamy od tekstu Harry’ego Morgana, który
udowadnia, że komiks wcale nie jest taki wyjątkowy, jak nam się dotąd wydawało i że nie jest mu
aż tak daleko do ilustrowanych powieści z XIX wieku. Tomasz Żaglewski poświęca teksty Bartowi
Beaty’emu, postulującemu skupienie na komiksowej pulpie (to w końcu najbardziej poczytne seriale
komiksowe wypełniają codzienność pomiędzy pojawiającymi się z rzadka arcydziełami),
oraz Nickowi Sousanisowi, autorowi pierwszej rozprawy naukowej w formie komiksu (pierwszej!
McCloud nie jest badaczem!). Artur Wabik przepytuje wciąż patrzącego w przyszłość Scotta
McClouda (cieszy nas ten powrót – po siedmiu latach – na łamy „Zeszytów Komiksowych”). Przy
okazji można poczytać o polskim przekładzie Zrozumieć komiks i przekonać się, dlaczego lektura
tej pracy wcale nie jest oczywista.
Do tego trochę różności – Adam Rusek odsłania kolejny fragment mało znanej historii
polskiego komiksu, Jacek Frąś pisze o podobieństwach komiksu i piosenki, Radosław Pisula
przygląda się Wiedźminowi, a Tomasz Żaglewski (we fragmencie wyjętym z
jego książki szykowanej przez PWN) – filmom superbohaterskim.
A co u nas? Zmiany, zmiany, zmiany. Głęboko wierzymy, że na lepsze. Nadszedł czas, by
redakcja magazynu powiększyła się, i to znacznie. Mamy nadzieję, że nie tylko my to odczujemy.
Życzymy miłej lektury,
Michał Błażejczyk i Michał Traczyk
Spis treści numeru
Projekt graficzny: Dennis Wojda
Okładka: Karol Kalinowski
Tekst i obraz
Ilustracja:
Kotmonauta
Tomasz Niewiadomski (sc. i rys.)
Relacje tekst-obraz w literaturze rysowanej
Harry Morgan
(tłum. Michał Błażejczyk)
Niniejszy artykuł jest tłumaczeniem z francuskiego piątego rozdziału (s. 87-125)
książki zatytułowanej Principes des littératures dessinées
, czyli
Podstawy literatury rysowanej
(a dokładniej: literatur rysowanych; wyd.
Éditions de l’An 2, 2003). Praca ta składa się z trzech części: pierwszej,
dotyczącej zagadnień wokół definicji i granic komiksu jako gatunku (to z niej pochodzi
przetłumaczony tu fragment); drugiej, poświęconej związkom komiksu z literaturą dla dzieci
i literaturą popularną; i trzeciej, skupionej na anatomii komiksu oraz analizie semiotycznej
i strukturalistycznej. Harry Morgan postawił sobie za cel krytycznie i bez uprzedzeń spojrzeć
na trendy panujące w teorii komiksu, odrzucając narzucone z zewnątrz, sztuczne modele oraz
analizy, które nie biorą pod uwagę realnie istniejących dzieł tego gatunku (oraz gatunków
pokrewnych), w całej ich różnorodności.
W tym rozdziale przyjrzymy się, przede wszystkim na przykładzie powieści wiktoriańskiej, dwóm
kryteriom współistnienia tekstu z rysunkiem i ich nierozłączności. Pokażemy, że żadne z nich
nie jest wyłączną cechą komiksu, gdyż z oboma możemy się spotkać w prozie ilustrowanej.
Nie wystarczy więc połączyć tekst z rysunkami, żeby uzyskać komiks, i na odwrót:
to, co sprawia, że dany komiks przybiera określoną formę graficzną (
physiognomie),
nie bierze się z tego, jakie relacje między tekstem a obrazem są w nim zawarte.
[…]
Komiks:
Comics Diary
Bartosz Nowicki (sc. i rys.)
Komiks:
One Hour
Bartosz Nowicki (sc. i rys.)
Teoria nie-komiksu. Bart Beaty i historia komiksów „nieczytelnych”
Tomasz Żaglewski
W niniejszym opracowaniu
chciałbym w największym stopniu
odnieść się do nieznanej szerzej
polskiemu czytelnikowi książki
Twelve-Cent Archie, która stanowi
niezwykle interesujące studium
popularnego amerykańskiego tytułu,
sytuujące się na styku refleksji
o charakterze estetycznym, kulturowym
oraz ekonomicznym. W trakcie
wywodu będę jednak również
nawiązywać do pozostałych prac
Beaty’ego, chcąc w jak najpełniejszym
stopniu uchwycić nowatorski
charakter jego teorii komiksu – tym
bardziej interesujący, iż będący
podejściem skrajnie odmiennym od
dominujących w Polsce perspektyw
badawczych.
[…]
Komiks:
Autorski przypadek
Krzysztof Otorowski (sc. i rys.)
Medium wielowymiarowe. Komiks jako przedmiot i podmiot badawczy według Nicka Sousanisa
Tomasz Żaglewski
W naukowej refleksji dotyczącej specyfiki medium komiksowego dominują analizy o charakterze
tekstualnym, starające się sprowadzić – czasem niezwykle skomplikowane – wizualno-językowe
aspekty konkretnego komiksu do prostego opisu, który siłą rzeczy nie może w pełni oddać
specyfiki materiału źródłowego. Ową tekstocentryczność łatwo wytłumaczyć, odwołując się
do wymogów refleksji naukowej, podkreślającej umiejętność posługiwania się językowym
instrumentarium (w zakresie eksplikowania określonych treści) i uznawanej za podstawowy
wymóg humanistycznej „naukowości”.
[…]
Komiks:
Zegar, roboty i morze pomysłów
Tomasz Niewiadomski (sc. i rys.)
Naprawdę nie wiem, co będzie dalej
Ze Scottem McCloudem rozmawiał i wywiad przetłumaczył Artur Wabik
Artur Wabik:
Jest taka scena w
Zrozumieć komiks, dla mnie
szczególnie interesująca: pańskie
alter ego stoi na
osi czasu i spogląda w przyszłość. Po roku 1993
rozciąga się czerń. Wtedy mówi pan: „przyszłość
jest praktycznie nie do przewidzenia”. Dlaczego nie
mówi pan: „Internet”?
Scott McCloud:
Prawdę mówiąc, nigdzie w
Zrozumieć komiks nie pada nawet
słowo „komputer”. Moja książka
ukazała się wiosną 1993 roku,
a dopiero jesienią tego samego
roku zadebiutowała w USA
pierwsza przeglądarka stron
www z interfejsem graficznym.
[…]
Rozumiejąc przekład. Czy Zrozumieć komiks
i Understanding Comics. The Invisible Art Scotta McClouda
to ten sam komiks?
Jakub Jankowski
W niniejszym artykule interesuje
mnie nie tyle potencjał teoretycznych
pomysłów McClouda (choć
i o nich refleksja – a ściślej, moja
własna ich interpretacja – znajdzie
się w kolejnych częściach artykułu,
gdyż bez komentarza na temat
rozumienia pewnych kluczowych
kwestii z McCloudowskiej teorii
nie da się ocenić trafności zaproponowanych
wyborów tłumaczeniowych),
ale sposób, w jaki
zdecydowano się refleksję nad nimi
przetłumaczyć na polski.
[…]
Komiks:
Notatki ze sztuki średniowiecza
Maja Starakiewicz (sc. i rys.)
Dopełnianie rynny. Na marginesie tekstu Jakuba Jankowskiego
o polskim tłumaczeniu Zrozumieć komiks Scotta McClouda
Michał Traczyk
Nie zamierzam polemizować
z wszystkimi tezami zawartymi
w rzeczonym artykule – rozpoznania
Jankowskiego są nierzadko
ciekawe, a jego teksty (pozwolę
sobie na uogólnienie) są równie
często jeśli nie inspirujące,
to przynajmniej pobudzają do
refleksji. Jednak jego Rozumiejąc
przekład w kilku miejscach mnie
zdumiał, w kilku szczegółach po
prostu wzbudził mój sprzeciw.
[…]
Ilustracja:
Nielot
Agnieszka Gojska (sc. i rys.)
Komiks i piosenka
Jacek Frąś
To zadziwiające, jak wielu muzyków grających w różnych kapelach nie jest z wykształcenia
muzykami – najczęściej są to absolwenci filozofii lub plastycy (tak przynajmniej wynika
z moich obserwacji i doświadczeń). Wykształceni muzycy
najczęściej grają w poważnych
orkiestrach,
uczą muzyki w szkołach
lub udzielają się sesyjnie
(włączając w to wesela).
Bardzo podobnie jest w komiksie
– choć nie prowadziłem badań
statystycznych, to wydaje mi się,
że wielcy artyści nie zajmują się
komiksem, albo robią to rzadko,
dodatkowo i jako eksperyment.
Owszem – wykorzystują czasami
komiks do swoich niecnych celów.
[…]
Komiks:
Malarz
Jacek Frąś (sc. i rys.)
Nadejście nowych znajomych. Chronologia wydarzeń krajowych w latach 1946-1957
Adam Rusek
W pierwszych latach po wojnie (1946-1948) w prasie krajowej ukazało się znacznie więcej
seriali obrazkowych niż w całym dwudziestoleciu międzywojennym. Działo się tak, choć
właścicielem prasy i zdecydowanej większości wydawnictw było Państwo, rządzone przez partie
(PPR, PPs) krytyczne wobec przedwojennego modelu kultury masowej, opartej na prymitywnej rozrywce.
Z przyczyn ekonomicznych,
technicznych oraz politycznych
redakcje nie wznawiały
kontaktów z zachodnioeuropejskimi
i amerykańskimi syndykatami prasowymi
dystrybuującymi komiksy.
Niemal wszystkie ilustrowane historyjki
miały więc rodzimą proweniencję
i tradycyjną formę, łączącą
obraz z wierszowanym najczęściej
komentarzem. Obok humorystycznych
publikowano również
cykle przygodowe, awanturnicze,
utrzymane w poważnym nastroju.
[…]
Komiks:
Turn Back
Beata Sosnowska (sc. i rys.)
W szponach gatunków. Wiedźmin w amerykańskim komiksie
Radosław Pisula
Książkowy cykl o przygodach Wiedźmina Geralta, autorstwa Andrzeja Sapkowskiego,
zapoczątkowany w 1986 roku, wprowadził zupełnie nową jakość do polskiej literatury
fantasy, która do tego momentu opierała się głównie na tłumaczeniach dzieł
zagranicznych autorów. Początkiem serii było
opowiadanie
Wiedźmin
z grudnia 1986 roku, które
zdobyło trzecie miejsce
w konkursie magazynu
„Fantastyka”.
[…]
Trzy źródła renesansu kina komiksowego
Tomasz Żaglewski
Tekst jest fragmentem książki Kinowe uniwersum superbohaterów.
Analiza współczesnego filmu komiksowego
, która ukaże się 12 czerwca nakładem PWN.
W ramach licznych publikacji i analiz, które ukazały się w ostatnim czasie w związku
z ekspansją filmu komiksowego, niemal każdy z ich autorów czuł się w obowiązku przedstawić
własną koncepcję wyjaśniającą powody aktualnej popularności postaci i motywów, które jeszcze
szesnaście lat temu uważane były za niepoważne, niszowe i nieatrakcyjne.
Wobec
różnorakich prób wskazania
konkretnych przyczyn renesansu
kina komiksowego po 2000 roku
powracają szczególnie często trzy
tezy dające się odpowiednio sprowadzić
do argumentów: 1. socjologiczno-kulturowych, 2. korporacyjnych, 3. technologicznych.
[…]
Komiks:
Kosmos mam w głowie non stop
Marta Oniszk (sc. i rys.)
Pozornie nowa poetyka komiksu
Przemysław Zawrotny
Recenzja książki Pawła Gąsowskiego
Wprowadzenie do kognitywnej poetyki komiksu
Żeby w pełni ocenić wartość
pracy wykonanej
przez Pawła Gąsowskiego,
autora książki
Wprowadzenie do kognitywnej poetyki komiksu, trzeba
przyjrzeć się jej z kilku
stron, a przede wszystkim
ustalić punkty odniesienia.
Tych oczywiście
należy szukać w literaturze przedmiotu
dotyczącej teorii komiksu –
na odcinku dotyczącym odpowiedzi
na pytanie, jak komiks „działa”.
Bibliografia jest w tym przypadku
dość oczywista, znajdują się w niej
prace autorów zagranicznych, a także teksty
polskich znawców tematu. W tym gronie
pojawia się Paweł Gąsowski i stawia
przed sobą niełatwe zadanie. Autor
chce mówić o tym, jak to się dzieje,
że komiks działa na mózg ludzki
i nieruchome obrazki potrafią opowiadać
historie. W swojej teoretycznej
pracy wychodzi z założenia,
że aby w sposób naukowy mówić
o medium komiksowym, należy
w pierwszej kolejności zbudować
fundamenty takiej refleksji.
[…]
Manu Larcenet i utrata nieprzytomności
Damian Kaja
Recenzja komiksu Manu Larceneta
Codzienna walka
Pech chciał, że w bitewny
horyzont
Codziennej walki
Manu Larceneta wkroczyłem
w tumanie kurzu wzniecanego
przez niemrawą
ariergardę, mianowicie za
sprawą ekranizacji komiksu
w reżyserii Laurenta Tuela.
W filmowym kadrze zawarto kolejną
opowieść o życiowym przebudzeniu,
fasonowaną na obyczajową
relację typu „okruchy życia”, przełamaną
komentarzem społecznym
i refleksem obrazów symbolicznych,
nakręconą poprawnie i nieekscytująco.
Odgadnąć wartość stojącego
za tym kinem komiksu – jednego
z najciekawszych, jakie pojawiły się
na polskim rynku w 2016 roku – to
prawdziwa sztuka. Nie wiem, skąd
przychodzi Larcenet, ale mamy
szczęście, że przybył – z biletem
od Wydawnictwa Komiksowego.
[…]
Komiks:
Przypadki Ireny
Krzysztof Otorowski (sc. i rys.)
Lista polskich nowości
Tomasz Kontny
Ilustracja:
Pierwsza tura wyborów
Tomasz Niewiadomski (sc. i rys.)