„Zeszyty Komiksowe”
numer 26., wrzesień 2018:
Religia w komiksie
Spis treści numeru
Informacje ogólne o magazynie
Drodzy Czytelnicy,
Religia jest jednym z wielkich tematów, od zarania ludzkości inspirujących artystyczne
działania. Pod tym względem komiks niczym się nie różni od reszty świata sztuki. Ogrom
możliwości tematycznych oferowanych przez religię, pomnożony przez różnorodność autorskich
postaw i poglądów, daje nieograniczone pole do zagospodarowania, z czego ludzie parający się
opowiadaniem historyjek obrazkowych skrzętnie korzystają, a co zarazem skutecznie utrudnia
badaczom prowadzenie kompleksowych, zakrojonych na szeroką skalę badań, a przy tym
motywuje ich do indywidualnych poszukiwań (w ten sposób otrzymujemy równie wielki zbiór
potencjalnych odczytań). Odzwierciedlenie tego stanu rzeczy można odnaleźć w spisie treści
niniejszego numeru: począwszy od tekstów zajmujących się oczywistymi, choć niełatwymi
do interpretacji (bo piętrzącymi różne pułapki), koligacjami świata, postaci i postępków
superbohaterów z uniwersalnymi czy raczej ogólnoświatowymi wierzeniami (Zawrotny, Gąsowski),
poprzez analizy utworów jawnie korzystających (choć każdy na swój sposób) z tematyki
religijnej (Szyłak, Wnęk, Lara, Lichtblau), na artykułach ukazujących żywotność motywów
antycznych w kulturze popularnej (Matusiak, Adamiec) kończąc. (Całość już tradycyjnie
dopełniają komiksy, których autorzy postanowili zmierzyć się z religijnym wyzwaniem.) I wiemy, że
na tym się nie skończy: w niedalekiej przyszłości będą powracać ujęcia i propozycje, dla których
w tym numerze zabrakło miejsca.
Nie bylibyśmy sobą, gdybyśmy poprzestali na artykułach nawiązujących do tematu przewodniego.
Dlatego i tym razem proponujemy odrobinę odmienności – japońskie wojaże jednego z czołowych
polskich twórców, Przemysława Truścińskiego, przegląd twórczości Marcina Podolca, a także
analizę popularnej internetowej serii Gunshow.
Zapraszamy do lektury,
Michał Błażejczyk, Michał Traczyk i zespół redakcyjny
Spis treści numeru
Projekt graficzny: Dennis Wojda
Okładka: Spell
Religia w komiksie
Ilustracja:
Agnieszka Gójska
Zamiana herosa w superherosa
Przemysław Zawrotny
Pod jakim względem opowieść o superbohaterze (ale pewnie to pytanie można odnieść szerzej
do kultury popularnej) jest podobna do mitu? W końcu o kreacjach zamaskowanych obrońców
uciśnionych często mówi się, że tworzą mitologię współczesności, którą łatwo rozprzestrzeniać
dzięki atrakcyjnym (Noël Carroll, autor
Filozofii sztuki masowej,
pewnie powiedziałby „przystępnym”) strukturom narracyjnym, postaciom czy rekwizytom.
Popkultura to oczywiście zjawisko dużo bardziej skomplikowane i uwikłane w różne sieci
znaczeń, niemniej jedną z jej twarzy, tę najbardziej podatną na ataki i chyba też dość łatwą
do dostrzeżenia, cechuje zdolność do utrwalania pewnego modelu świata, wspomagania władzy
i narracji głównego nurtu – choćby podtrzymywania wiary w liberalną demokrację, określoną
wizję historii czy pluralistyczne społeczeństwo. Wyrazista figura superbohatera bardzo
pasuje do tych przykładowych zagadnień.
[…]
Superbohater – między niebem a ziemią
Paweł Gąsowski
Mityczni herosi, inicjowani młodzieńcy, pogrążeni w ekstatycznym transie szamani – oni wszyscy
wyruszali na wędrówki po niebie i piekle, by chronić społeczność przed demonami, wykraść jakiś dar
lub samemu podczas rytuału zabić dawne „ja” i odrodzić się w nowej formie. Chociaż na przestrzeni
wieków udało się nam lepiej poznać, opisać i ostatecznie zdesakralizować oś niebo-ziemia-piekło,
to, jak śmiem twierdzić, nigdy nie przestała ona budzić naszej fascynacji. Nie sądzimy już co
prawda, że wśród chmur ukrywają się miotające piorunami bóstwa, a w ciemnej grocie czyhają
zwodnicze demony, jednak w sferze fikcji wciąż powracamy do motywu nieba, ziemi i piekła,
tego, co w górze, w dole i pomiędzy nimi, wznoszenia się ku boskości i schodzenia w ciemność.
[…]
Komiks:
Aigiler
Tomasz Niewiadomski (sc. i rys.)
Przychodzi diabeł do spowiedzi… Katolicyzm Daredevila
Mirosław Wnęk
Kilkanaście lat temu, podczas z dyskusji na temat literatury, spotkałem się z opinią,
iż nie istnieje taki wytwór jak literatura niereligijna. Postawiono wtedy hipotezę następującą:
Literatura w świetle religii dzieli się na trzy grupy: proreligijną, religijnie obojętną
i antyreligijną.
Przyjmując podobny punkt widzenia i biorąc pod uwagę pytania, jakie sobie stawiamy,
przypatrując się komiksowym postaciom, chciałbym pokusić się o wyprawę do świata jednego
z moich ulubionych bohaterów – mowa o Daredevilu – i przyjrzeć się, jak funkcjonuje on
w przestrzeni religijnej. Jest to okazja do postawienia pytania, czy religia jest siłą,
która go napędza, panaceum na egzystencjalne bolączki, fundamentem dla jego działań i postaw,
swoistym tłem dla konsekwencji tych poczynań, czy może wręcz przeciwnie – piętrzy przed nim
kryzysy, uruchamiając lawinę wątpliwości, wplątuje w sytuacje bez wyjścia, spychając go
w otchłań (samo)destrukcji? Śmiało, zajrzyjmy pod maskę Człowieka Nieznającego Strachu.
I zmierzmy się z tym, co odnajdziemy…
[…]
Ilustracje:
Sławomir Dera
Super-Chrystus w komiksie
Krzysztof Lichtblau
Pomysł komiksowej adaptacji Biblii nie jest czymś wyjątkowym. Różni autorzy, o odmiennych
wizjach i podejściach, podejmowali się tego zadania w zasadzie od początku istnienia medium.
[…] Przedmiotem mojego zainteresowania w niniejszym artykule będzie jednak adaptacja komiksowa
Biblia. Boża historia odkupienia z rysunkami Sergia Cariello
i tekstem Davida C. Cooka. Wyjątkowość tej publikacji polega na przyjęciu przez autora
„superbohaterskiego” sposobu opowiadania. Jednym z elementów, który wpłynął na podejście
brazylijskiego autora, jest fakt jego wcześniejszej współpracy z Marvel Comics i DC Comics,
dla których tworzył między innymi postacie Batmana, Catwoman i Kapitana Ameryki. Cariello
jest absolwentem prestiżowej Joe Kubert School of Cartoon and Graphic Art w Dover.
[…]
Walka Św. Jana Hardego ze smokiem.
Analiza treści katolickich i narodowych w serii
Jan Hardy. Żołnierz wyklęty
Magdalena Lara
Uniwersum Jana Hardego wydawane przez Materię Komiks rozrasta się z roku na rok o nowe wątki
i nieznanych dotąd bohaterów. Poniższa analiza serii czterech zeszytów
Jan Hardy. Żołnierz wyklęty bada pierwsze opublikowane przygody
tytułowego bohatera, które stanowią bazę do budowy kolejnych narracji. cykl powstał w 2014
roku w Krasnymstawie dzięki zaangażowaniu Jakuba Kijuca odpowiadającego za scenariusz, rysunki,
kolory oraz za promocję wykreowanego świata w sieci. Według wpisów na prowadzonych przez
autora blogach celem stworzonego uniwersum i jego historii jest przede wszystkim zmiana
współczesnego świata i postaw ludzkich. Kijuc realizuje swoje założenia poprzez treści
o charakterze narodowym połączone z symboliką katolicką.
[…]
Komiks:
Inana, Erszkigal, Maria
Beata Sosnowska (sc. i rys.)
Ten, który kształtuje postaci
Jerzy Szyłak
„Wszyscy bogowie wywodzą się z mojej krainy, Gajuszu Oktawiuszu. Przez jakiś czas nawiedzają
twój świat, a gdy są starzy, powracają do mojego, by umrzeć”. Zacytowanymi słowami przedstawia
się cesarzowi Oktawianowi Augustowi tytułowy bohater komiksu Neila Gaimana – Sandman
w trzydziestym odcinku owej serii, zatytułowanym
August, w Polsce
ukazał się w tomie
Refleksje i przypowieści. Pierwszy odcinek
tego komiksu został opublikowany w styczniu 1989 roku, a serial zakończył się w marcu 1996
roku publikacją siedemdziesiątego piątego odcinka.
[…]
Bohaterem komiksu Neila Gaimana jest Sen we własnej osobie czy też w ludzkiej postaci.
Nosi on wiele imion. Jest nazywany Sandmanem, które to określenie wzięte zostało z folkloru
germańskiego i w Polsce najlepiej znane jest z opowieści E.T.A. Hoffmanna –
Piaskun, oraz (pamiętanej raczej przez starszych telewidzów)
dobranocki o Piaskowym Dziadku. Często (najczęściej chyba) używa imienia Morfeusz,
ale w komiksie padają także inne jego miana.
[…]
Immortals: Gods and Heroes –
Komiks w opowiadaniu transmedialnym
Jacek Adamiec
Krótka wizyta na facebookowym fanpage’u filmu
Immortals: Gods and Heroes,
czy też raczej franczyzy
Immortals, wystarczy, aby przekonać się, że marka
najlepsze dni ma już dawno za sobą. Strona jest obecnie raczej pamiątką minionej
świetności aniżeli tętniącym centrum aktywności fanów. Zgłębiając historię publikacji
na profilu, natrafić możemy między innymi na fotosy z [filmu i informacje o urodzinach
występujących w nim aktorów. W komentarzach pod postami fani życzą twórcom wszystkiego
dobrego i nieśmiało, bez większych nadziei, wypytują o oczekiwaną od dawna kontynuację
kasowej produkcji. Na próżno by szukać na przestrzeni kilku ostatnich lat wzmianek
o komiksach, dzięki którym – jak też za sprawą synergicznego oddziaływania mediów –
dzieło
Immortals: Gods and Heroes Tarsema Singha z roku 2011
odczytywane może być nie tylko jako osadzony w fantastyczno-mitologicznych realiach
starożytnej Grecji film akcji, ale również jako jeden z wątków w opowiadaniu transmedialnym.
[…]
Ilustracja:
Sławomir Dera
Kartagiński Moloch w komiksie
Patrycja Matusiak
Na kartach nielicznych komiksów poświęconych tematyce Kartaginy najczęściej pojawiają się
wątki historyczne związane z Hannibalem i wojnami punickimi. Religia pojawia się rzadko –
w kadrze przedstawiającym tańczącego kapłana odprawiającego tajemne obrzędy w czasie
przysięgi Hannibala, jako znak bogini Tanit bądź słowne odwołanie do najwyższego boga
fenickiego (a zarazem punickiego) Baala. Jednakże w kilku komiksach pojawiają się wizerunki
boga Molocha, kojarzonego z ofiarą molk. Celem mojego artykułu jest zebranie tych przedstawień
pojawiających się w komiksie, głównie frankofońskim, oraz próba analizy wariantów graficznych
i ich funkcji w ramach badań nad recepcją tradycji antycznej.
[…]
Komiks:
Szkicownik
Krzysztof Gawronkiewicz (sc. i rys.)
Jako twórca jestem ekspansywny
Z Przemysławem „Trustem” Truścińskim rozmawiał Michał Traczyk
MT: Cztery lata temu, szykując rocznicową wystawę „Zeszytów Komiksowych”,
poprosiliśmy cię o przygotowanie alternatywnej wersji okładki jednego z archiwalnych
numerów. Wybrałeś numer poświęcony mandze. Z tego, co pamiętam, nie wahałeś się,
dokonując tego wyboru. Dlaczego właśnie manga? A może chodzi bardziej o Japonię?
Tamtejszą kulturę, sposób życia?
PT: Zrobiłbym to jeszcze raz. Chyba faktycznie Japonia od paru lat jest dla mnie
ważnym krajem, do którego lubię wracać. I wszystkie elementy są ważne: neony, ludzie, dźwięk
języka, zapachy. Dziesięć lat temu może inny temat bym wybrał. Ale w tamtym momencie manga
była jednoznaczna, nie było dyskusji.
[…]
Komiks „kolcem” rysowany
Krzysztof Lichtblau
Blog www.kolec.ownlog.com rozpoczął działalność 15 marca 2007 roku. W pierwszym wpisie
Start Marcin Podolec zamieścił grafikę i podpisał ją:
„Pierwszy miniart – na powitanie.
Na blogu pojawiać się będą prace mojego autorstwa, niekoniecznie sam rysunek.
Może dla zabicia reszty wolnego czasu, może dla własnej satysfakcji, ale jednak: «Ogłaszam
otwarcie!»”. Sam blog był o tyle ważny, że „Kolec” (bo takim pseudonimem posługuje się
młody artysta) uważał go za początek swojej twórczości.
W pierwszych latach autor
prowadzi bloga bardzo sumiennie, wpisy pojawiają się z dużą częstotliwością.
Podolec zamieszcza pojedyncze grafiki i plansze komiksowe (między innymi fanowską wersję
Usagi Yojimbo Stana Sakai), ale też serie plansz, jak na przykład
Welcome To Australia. Znaleźć tam można zdjęcia z podróży oraz
ze spotkań z artystami komiksowymi. Z czasem pojawiają się filmy pokazujące sposób pracy
autora, a już w trakcie studiów (Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna
w Łodzi, 2010-2015) – kadry z tworzonych przez „Kolca” animacji. Na blogu początek ma
również
Kapitan Sheer, później pojawiają się także pojedyncze
plansze z kolejnych powieści graficznych autora. Z czasem blog zamiera, co związane jest
oczywiście z pracą Podolca nad albumami komiksowymi. Ostatni wpis pochodzi z 15 marca 2016
roku.
[…]
Wszystko jest dobrze, wszystko będzie w porządku –
Gunshow Comics
Paweł Gąsowski
W płonącym budynku siedzi antropomorficzny pies i popija kawę. „Jest dobrze” – mówi
spokojnie, kiedy wokół niego szaleje pożoga. „Nie mam nic przeciwko zdarzeniom,
które się tu obecnie rozgrywają. Wszystko jest dobrze, wszystko będzie w porządku”
(648) – dodaje, choć stopniowo pochłaniające go płomienie przeczą temu
stwierdzeniu. Jeśli ta scena wydaje się wam znajoma, to bez wątpienia spotkaliście
się już z twórczością KC Greena.
Urodzony w 1987 roku Amerykanin pierwsze kroki na arenie komiksu internetowego
stawiał już w 2001 roku (kiedy miał zaledwie czternaście lat). Jego debiutanckie
Sinister and Evil to autotematyczna czteropanelowa historia
kwiatu i balona, które w prześmiewczy sposób komentują absurdalność historii, w której
przyszło im brać udział. Już w tych pierwszych wprawkach zauważalne są cechy stylu
Greena – nie stroniące od kontrowersji poczucie humoru (z czasem urozmaicone groteską
i absurdem), zabarwiony nonsensem antropomorfizm czy skłonność do burzenia czwartej
ściany. Te motywy konsekwentnie powracają w komiksach, takich jak
Bill the Magician czy późniejszy
HorribleVille
(w którym to można również zaobserwować coraz wyraźniejsze zmiany zachodzące w stylu
rysownika). Najważniejszym dziełem Green’a, a zarazem najpełniejszym zapisem kształtującego
się stylu i warsztatu, pozostaje jednak publikowany w latach 2008-2015
Gunshow Comic
(
http://www.gunshowcomic.com).
[…]
Komiks:
Grzech
Artur Biernacki (sc. i rys.)
Powstaje Centrum Komiksu i Narracji Interaktywnej
Wojciech Łowicki
Od kilkunastu lat Łódź nazywana jest polską stolicą komiksu. Dzieje się
tak za sprawą odbywającego się tutaj od 1991 roku festiwalu komiksu
oraz niezwykle prężnego środowiska twórców, badaczy i entuzjastów
tego gatunku. Podobne ośrodki europejskie, takie jak chociażby Bruksela,
Angoulême we Francji czy Amadora w Portugalii mają swoje centra
komiksu. W Łodzi również zaczęło funkcjonować (w strukturach instytucji EC1 Łódź
– Miasto Kultury) Centrum Komiksu i Narracji Interaktywnej, które odpowiada
na te zapotrzebowania na naszym polskim gruncie. Uroczyste otwarcie dla publiczności
planuje się na przyszły rok, ale już dziś działają tam i przygotowują podwaliny
pod rozwój komiksowego centrum ludzie ściśle związani z Międzynarodowym Festiwalem
Komiksu i Gier, czyli Adam Radoń (dyrektor Festiwalu), Piotr Kasiński, Katarzyna Tośta,
Joanna Birek, Ewa Stępień, Mariusz Dziarmaga oraz piszący te słowa.
[…]
Komiks:
One Second
Bartosz Nowicki (sc. i rys.)
Spoza krawędzi amerykańskiego snu
Przemysław Zawrotny
Recenzja serii komiksowej Jasona Aarona, R.M. Guéry i innych
pt. Skalp
W przedmowie do pierwszego tomu zbiorczego serii
Skalp
Brian K. Vaughan (scenarzysta między innymi
Y – ostatniego z mężczyzn
oraz
Sagi) wyraził radość, że wraz z ukazaniem się owej serii,
a wcześniej także
100 naboi Briana Azzarello i Eduarda Risso,
zostało niezbicie udowodnione, iż Amerykanie potrafią tworzyć porządne komiksy dla dorosłych
i publikować je pod szyldem swoich największych wydawnictw, w tym przypadku DC.
Vaughan w swojej wypowiedzi nawiązuje do faktu, że istotną zmianę w myśleniu o komiksie
głównonurtowym za oceanem zawdzięczamy przede wszystkim pracującym dla Amerykańskich
wydawnictw Brytyjczykom, którzy zaproponowali czytelnikom nieco inny rodzaj pisania niż
ich amerykańscy koledzy po fachu. Mowa tu oczywiście o Alanie Moorze, Neilu Gaimanie,
Grancie Morrisonie i innych oraz o tym, że powstały na początku lat dziewięćdziesiątych
XX wieku imprint Vertigo to ni mniej, ni więcej brytyjska kolonia w obszarze amerykańskiego
komiksu.
[…]
Którą twarz ukazuje tym razem Spell?
Przemysław Zawrotny
Recenzja komiksu Tomasza „Spella” Grządzieli
pt. Wszechksięga
Zanim weźmiemy się za lekturę
wszechksięgi, najnowszego komiksu
Tomasza „Spella” Grządzieli, warto pobieżnie prześledzić drogę, jaką ten twórca przeszedł.
Zadebiutował albumem
Ostatni przystanek, który był rozbudowanym
żartem – połączeniem wycieczki tramwajami po gdańskich ulicach (można było rozpoznać
zarówno charakterystyczne punkty miasta, jak i sportretowane na kartach albumu konkretne
osoby związane z trójmiejskim środowiskiem komiksowym) z opowieścią katastroficzną pełną
potworów, które dewastują śródmieście. Komiks był popisem nieprzeciętnych umiejętności
rysowniczych i narracyjnego warsztatu Spella, choć nie niósł ze sobą żadnych poważnych
treści. Zupełnie inny był kolejny utwór Grządzieli,
Przygody Stasia
i Złej Nogi. Tu – odwrotnie, dość oszczędna, oparta na czerni, bieli i szarościach
szata graficzna nie mogła przesłaniać poważnego tematu, jakim jest kalectwo dziecka.
[…]
W skrócie
Damian Kaja
Krótkie recenzje komiksów:
Ta małpa poszła do nieba (sc. i rys. Gosia Kulik)
Pantera (sc. i rys. Brecht Evens)
Ja, Nina Szubur, sc. i rys. Daniel Chmielewski
(na motywach powieści Olgi Tokarczuk Anna In w grobowcach świata)